Szlaki Jakubowe

Historia szlaków św. Jakuba

Szlaki jakubowe wykształciły się w średniowieczu i przetrwały prawie bez zmian do dnia dzisiejszego. Wiodły on do grobu św. Jakuba Starszego, apostoła Jezusa Chrystusa, brata Jana Ewangelisty, pierwszego biskupa Jerozolimy, i pierwszego męczennika spośród Dwunastu – ściętego przez Heroda Agryppę I w roku 44 r. n.e. Tradycja podaje, że w VI w. ciało św. Jakuba miano sprowadzić z Jerozolimy do Hiszpanii do miasta Iria, gdzie zaginęło. Dopiero w 813 roku grób odnalazł pustelnik Pelayo (Pelagiusz); na jego lokalizację pustelnika naprowadził deszcz spadających gwiazd na cmentarne wzgórze – znalazł tu marmurowy sarkofag z szczątkami apostoła Hiszpanii. Wokół grobu powstała osada Campus Stellae (Pole Gwiazd); nazwa później uległa zniekształceniu na Compostela. Tradycja podaje, że impulsem do rozszerzenia się kultu apostoła był m.in. fakt, że ukazał się podczas zwycięskiej bitwy chrześcijan z Maurami w 844 r. pod Clavijo. Zyskał przydomek Matamaros (Pogromca Maurów). Ogłoszony został wkrótce patronem Hiszpanii.

Pielgrzymki do grobu apostoła rozpoczęły się już w IX w. Wtedy nad relikwiami wzniesiono pierwszy kościół.  W 900 r. do Composteli przeniesiono siedzibę biskupią. Sława kultu Apostoła przekroczyła szybko granice Hiszpanii. Na przełomie XI i  XII w. wybudowano wspaniałą katedrę. Przybywało coraz więcej pątników.  

W XII wieku aktem papieskim miejsce to uznano za jeden z trzech najważniejszych (obok Jerozolimy i Rzymu) ośrodków dla chrześcijan.

Znaczną część wędrowców stanowili pokutnicy, stąd uznawano, że do Composteli wędrują prawdziwi pielgrzymi. Dante (XIII w.) podaje, że wędrowców do Jerozolimy nazywano palmiarzami, do Rzymu – romianami a do Santiago peregrini – czyli pielgrzymami. W średniowieczu rejestrowano w Santiago de Compostela do 500 tys. pątników rocznie.   

Wiek XVI przynosi zmiany powodujące prawie całkowite załamanie się ruchu pątniczego, który przez kilka stuleci przyczyniał się do „wzajemnego zrozumienia się  tak rożnych ludów europejskich, jak ludy romańskie, germańskie, celtyckie, anglosaskie i  słowiańskie. Pielgrzymowanie zbliżało, umożliwiało kontakt i jednoczyło ludy, do których  z upływem wieków docierało przepowiadanie świadków Chrystusa i które przyjmowały Ewangelię, a równocześnie – można powiedzieć – kształtowały się jako ludy i narody.

Nadszedł  m.in.  rok 1517 związany z upublicznieniem tzw. tez Marcina Lutra, to jest z faktem przyjmowanym jako początek Reformacji i związanych z nią wojen religijnych. Na dodatek w 1589 r. –  wobec groźby najazdu na Compostelę angielskiego korsarza Francisca Drake’a , relikwie Świętego zostały ukryte.   Odnaleziono je dopiero prawie trzy stulecia później (1879 r.) a dopiero papież Leon XIII w specjalnej bulli z 1884 roku potwierdził ich  autentyczność. Ożywiło to na nowo ruch pielgrzymkowy, który w czasach nowożytnych przechodził różne fazy wzlotu, stagnacji i regresji.

ODRODZENIE RUCHU PĄTNICZEGO DO SANTIAGO DE COMPOSTELA  W „STAREJ” EUROPIE

Właściwie dopiero za sprawą pielgrzymki Jana Pawła II  – Papieża – Wielkiego Pielgrzyma  –  w 1982 roku do grobu apostoła Jakuba dokonało się ponowne „odkrycie” Composteli. Ważne było zwłaszcza przedstawienie  tutaj   tzw.  Aktu Europejskiego, gorącego  zaproszenia do ożywienia chrześcijańskiej tradycji pielgrzymowania:  „ja, Jan Paweł, syn polskiego narodu, który zawsze uważał się za naród europejski, syn narodu słowiańskiego wśród Latynów  i łacińskiego pośród Słowian, z Santiago kieruję do ciebie, stara Europo, wołanie pełne miłości: Odnajdź siebie samą! Bądź sobą! Odkryj swoje początki. Tchnij życie w swoje korzenie.”

Odzewem młodych na to wezwanie był mi.in 1989 r. – IV Światowy Dzień Młodzieży w Santiago de Compostela, znowu z udziałem papieża  Jana Pawła II. 

Ale wcześniej odpowiedź przyszła od Rady Europy i rządu Hiszpanii:

• 1987 r. – Rada Europy zatwierdziła Drogę św. Jakuba jako pierwszy szlak kulturowy,
• Rada Europy zachęca jednocześnie władze regionalne do odtwarzania tras przebiegu camino  oraz przygotowania ich dla pątników,
• równolegle rząd Hiszpanii powołuje tzw. Radę Jakubową (Jacobean Council) do koordynowania i wspierania prac nad rewitalizacją dróg.   

Postęp prac, połączony z troską o zachowanie wymiaru duchowego i kulturowego Camino de Santiago, co potwierdzali najlepiej coraz liczniejsi pielgrzymi, sprawił że   

• w 1993 r. – Droga św. Jakuba na terenie Hiszpanii wpisana zostaje na listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO,
• a w 1998 r. wpisanie na listę UNESCO  również  francuskich szlaków św. Jakuba

A liczba jakubowych pątników wzrastała wprost lawinowo, co potwierdzają rejestry wydanych świadectw  odbycia pielgrzymki do grobu św. Jakuba Apostoła – tzw. compostelek, które można uzyskać  po udokumentowaniu przebycia pieszo co najmniej 100 a rowerem bądź konno 200 ostatnich kilometrów.  I tak mamy:

• 1970 – 68 pielgrzymów,
• 1980 – 209 pielgrzymów,
• 1982 – 1.868 osób  – pielgrzymka Jana Pawła II,
• 1998 – 30.126 pielgrzymów,
• ale w 1993 r. (rok św. Jakuba – gdy odpust św. Jakuba 25 listopada przypada w niedzielę) – 99.436 pielgrzymów.

Najliczniejszą grupą w pierwszych latach renesansu pielgrzymowania jakubowego byli młodzi, do 35 roku życia (55 % na początku lat dziewięćdziesiątych XX w.), zwłaszcza studenci, stanowiący ponad 40% ogółu pielgrzymów

Najwięcej pielgrzymów korzysta z odtworzonych dróg jakubowych znajdujących się na terenie Hiszpanii, Francji i Portugalii.

RENESANS CAMINO DE SANTIAGO W POLSCE

Kult św. Jakuba Starszego apostoła na ziemiach polskich był bardzo żywy od samego początku chrześcijaństwa.  Największy udział w jego rozwoju od XI w. mieli benedyktyni, zaś od XIII w. dominikanie. Odkrycia archeologiczne muszli św. Jakuba w różnych częściach Polski oraz hiszpańskie źródła archiwalne potwierdzają obecność wielu pielgrzymów z Polski w Santiago de Compostela w dawnych wiekach.

Nic dziwnego, że mając w żywej pamięci apel Jana Pawła II wygłoszony w 1982 roku  w Composteli, gremialnie zaczęto je reaktywować, gdy tylko zaistniały po temu formalne warunki. Ważne były tutaj dwie sprawy: doprowadzenie sieci dróg jakubowych (ponownie ich oznaczenie) do naszych zachodnich granic, co zbiegło się z faktyczną likwidacją przejść granicznych i możliwością pielgrzymowania bez paszportów – konsekwencją naszej akcesji do Unii Europejskiej w 2005 roku.
W latach 2005-2010 na terenie Polski przygotowano dla pielgrzymów z muszlą Jakuba ponad 2200 km oznakowanych odcinków tras.  

Pierwsza była Dolnośląska Droga św. Jakuba, z Głogowa, przez Jakubowo, do Zgorzelca, gdzie połączyła się  z droga od Görlitz do Bautzen a następnie z rozwidleniem na Leipzig (Lipsk)lub Dresden (Drezno), albo tzw. Drogą Żytawską w stronę oddalonej o ok. 160 km Pragi. 

 

Drogi św. Jakuba Starszego w Polsce (1)

DATA UTWORZENIA	NAZWA DROGI	TRASA	ODLEGŁOŚĆ
24 lipca 2005	Dolnośląska Droga św. Jakuba	Głogów -Zgorzelec	ok. 164 km
6 listopada 2006	Wielkopolska Droga św. Jakuba	Gniezno- Poznań – Głogów	ok. 234 km
Maj 2006	Droga Żytawska	Zgorzelec – Praga	ok. 157 km
2006	Droga Polska	Olsztyn – Gietrzwałd	ok. 18 km
2007	Droga Polska	Gietrzwałd -Toruń	ok. 155 km
2008	Małopolska Droga św. Jakuba	Sandomierz – Kraków	ok.200 km
2009	Droga Polska	Toruń -Trzemeszno	ok. 108 km

Ciekawym zjawiskiem, pokazującym żywotność kultu św. Jakuba w Polsce, jest wielość oddolnych inicjatyw podejmowania reaktywowania dróg jakubowych, przez różne podmioty: stowarzyszenia, fundacje, samorządy.  Często też, tak jak w przypadku odcinka Drogi Polskiej  (Olsztyn – Gietrzwałd), czy Drogi Lęborskiej (Sianowo – Smołdzino), było to odtwarzanie dróg łączących tylko lokalne sanktuaria, świątynie pod wezwaniem św. Jakuba  i miejsca święte, bez natychmiastowej łączności z siecią europejską. Nie czekano, aż droga przyjdzie do mającego taką potrzebę pątnika, tylko przystępowano do wyznaczania szlaku od progu własnego domu.

 

Drogi św. Jakuba Starszego w Polsce (2)

DATA UTWORZENIA	NAZWA DROGI	TRASA	ODLEGŁOŚĆ
2009	Dolnośląska Droga św. Jakuba	Murowana Goślina- Słubice	ok. 164 km
2009	Droga św. Jakuba Via Regia	Pilzno – Kraków – Zgorzelec	708 km
2009	Lęborska Droga św. Jakuba	Sianowo – Lębork-Smołdzino	ok. 100 km
2008-2010	Sudecka droga św. Jakuba	Jelenia Góra- Lubań	105 km
2009	Ślężańska Droga św. Jakuba	Ślęża – Sobótka – Środa Śląska	55 km
2009	Miedziana Droga św. Jakuba	Ścinawa – Lubin – Chocianów	45 km
2009	Nyska Droga św. Jakuba	Głuchołazy – Nysa – Skorogoszcz	100 km

 

Powyższe informacje i wiele innych znajdziesz na stronie: https://www.przewodnik.pomorskadrogaswjakuba.pl/historia-szlakow-sw-jakuba/